چکیده:
صنعتیسازی در صنعت ساختمان بهعنوان یکی از راهکارهای مهم برای
افزایش بهرهوری، کاهش هزینهها، و بهبود کیفیت در ساخت و ساز مطرح شده است. این
مقاله به تحلیل جایگاه صنعتیسازی در صنعت ساختمان ایران پرداخته و ضمن بررسی فرصتها
و مزایای آن، تهدیدها و چالشهای پیشرو را نیز مورد ارزیابی قرار میدهد.
مقدمه:
صنعت ساختمان بهعنوان یکی از بزرگترین صنایع اقتصادی، همواره به
دنبال بهبود فرآیندها و افزایش کارآیی بوده است. صنعتیسازی یکی از مهمترین
رویکردهایی است که در دهههای اخیر برای پاسخ به نیازهای رو به رشد جوامع مطرح شده
است. این مفهوم شامل استفاده از روشها، فناوریها، و مواد جدید با هدف بهبود
کیفیت، افزایش سرعت ساخت، و کاهش هزینهها است. در این مقاله، مفهوم صنعتیسازی در
صنعت ساختمان، جایگاه آن در ایران، و فرصتها و تهدیدهای مربوطه مورد بحث قرار میگیرد.
کلیدواژهها:
صنعتیسازی، صنعت ساختمان ایران، پیشساختگی، فرصتها، چالشها،
فناوری نوین.
مفهوم صنعتیسازی و جایگاه آن در صنعت ساختمان ایران
صنعتیسازی در صنعت ساختمان به معنای استفاده از فناوریها و
فرآیندهای پیشرفته برای افزایش کارآیی، بهبود کیفیت، و کاهش زمان و هزینههای ساخت
است. این رویکرد با بهکارگیری تکنیکهایی مانند پیشساختگی، استفاده از مصالح نوین، و بهینهسازی فرآیندهای ساخت
همراه است. در این راستا، ساختارهای
پیشساخته، مدولارسازی و سیستمهای اتوماسیون نقش کلیدی
در تحقق این اهداف دارند.
در ایران، با توجه به رشد سریع جمعیت و نیازهای گسترده به مسکن و
زیرساختها و از سوی دیگر قیمت تمام شده ساختمان در برابر قدرت خرید بهرهبرداران
واقعی، موجب شده تا صنعتیسازی صنعت ساختمان بهعنوان یک ضرورت استراتژیک تلقی
شود. برنامههای توسعهای دولت
و سیاستهای اقتصادی کلان
همواره به دنبال ارتقاء صنعتیسازی در بخش ساختمان بودهاند، اما هنوز فاصله قابل
توجهی با کشورهای توسعهیافته در این زمینه وجود دارد. در سالهای اخیر، سیاستهای حمایتی از سرمایهگذاری در صنعت پیشساختگی
و گسترش استفاده از فناوریهای
نوین در دستور کار قرار گرفتهاند.
از سنتی سازی تا صنعتی سازی در صنعت ساختمان ایران
در روشهای سنتی ساختوساز، هدررفت مصالح و نیروی انسانی بالا هستند.
صنعتیسازی با استفاده از فناوریهای نوین و فرآیندهای استاندارد، میتواند بهرهوری
را افزایش داده و هزینههای ساخت را کاهش دهد. این امر بهویژه در پروژههای بزرگ
مقیاس شهری و زیربنایی اهمیت دارد، جایی که صرفهجویی در زمان و هزینهها میتواند
به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند.
از جمله مشکلات رایج در ساختوسازهای سنتی، عدم ثبات در کیفیت است.
صنعتیسازی با استفاده از فرآیندهای کنترلشده و استانداردسازی مصالح، کیفیت ساخت
را بهبود بخشیده و احتمال بروز مشکلات ساختاری در پروژهها را به حداقل میرساند.
این موضوع بهویژه در ساختوسازهای مقاوم در برابر زلزله و دیگر بلایای طبیعی از
اهمیت بالایی برخوردار است.
روشهای سنتی ساختوساز باعث هدررفت زیاد انرژی و مصالح میشود. در حالی
که صنعتیسازی بهدلیل استفاده بهینه از مصالح و انرژی، میتواند اثرات منفی زیستمحیطی
را کاهش داده و به پایداری محیطی کمک کند. این امر با توجه به بحرانهای زیستمحیطی
جهانی و نیاز به حفاظت از منابع طبیعی اهمیت بسیاری دارد.
با صنعتیسازی، زمان اجرای پروژههای ساختمانی بهطور قابل توجهی
کاهش مییابد. این امر میتواند به سرعتبخشی به پروژههای ملی و پاسخگویی به نیازهای
فوری کشور در زمینه مسکن و زیرساختها کمک کند. در شرایطی که پروژههای بزرگ ملی
مانند مسکن ملی به سرعت نیازمند تکمیل هستند، صنعتیسازی بهعنوان یک راهحل موثر
میتواند نقش کلیدی ایفا کند. همچنین با افزایش صنعتیسازی، نیاز به نیروی کار کم
مهارت کاهش مییابد و فرآیندهای خودکار و تکنولوژیکی جایگزین کارهای دستی و پرهزینه
میشوند. این موضوع بهویژه در شرایط کمبود نیروی کار ماهر یا افزایش دستمزدها میتواند
برای کشور سودمند باشد.
فرصتها در صنعتیسازی صنعت ساختمان ایران
الف) افزایش بهرهوری:
یکی از اصلیترین مزایای صنعتیسازی در صنعت ساختمان، افزایش بهرهوری از طریق
کاهش زمان ساخت و صرفهجویی در منابع انسانی و مالی است.
ب) کیفیت بالاتر:
استفاده از مصالح و فناوریهای
پیشرفته، کاهش خطاهای انسانی و بهبود کیفیت نهایی سازهها را در
پی دارد.
پ) کاهش هزینهها:
با بهرهگیری از تولید انبوه و
استانداردسازی، هزینههای ساخت کاهش مییابد که بهویژه در پروژههای
بزرگ مقیاس تاثیرگذار است. همین امر منجر به کاهش قیمت تمام شده برای بهرهبردار
واقعی نیز میباشد.
ت) حفاظت از محیطزیست:
صنعتیسازی با کاهش پرت مصالح
و بهینهسازی مصرف انرژی
میتواند نقش موثری در کاهش اثرات
منفی زیستمحیطی ایفا کند.
تهدیدها و چالشها در صنعتیسازی صنعت ساختمان ایران
الف) مقاومت در برابر
تغییرات: یکی از چالشهای اساسی در فرآیند صنعتیسازی، مقاومت نهادها و نیروی کار در
برابر تغییرات تکنولوژیکی و فرآیندی است. این موضوع میتواند به دلیل نبود فرهنگسازی مناسب و آموزش ناکافی باشد.
ب) سرمایهگذاری
اولیه بالا: صنعتیسازی نیاز به سرمایهگذاریهای اولیه قابل توجهی در زمینه
تکنولوژی، تجهیزات و آموزش نیروی کار دارد که ممکن است برای بسیاری از شرکتهای کوچک و متوسط چالشبرانگیز
باشد.
پ) نقص در زیرساختهای
قانونی: یکی دیگر از موانع پیشروی صنعتیسازی، نقص در قوانین و مقررات مربوط به استانداردسازی و
صنعتیسازی در ایران است. عدم وجود قوانین جامع و کارآمد میتواند
فرآیند صنعتیسازی را با کندی مواجه سازد.
ت) محدودیتهای
فناورانه: بهرغم پیشرفتهای فناوری در حوزه ساخت و ساز، بسیاری
از فناوریهای پیشرفته هنوز در ایران بهصورت
گسترده بهکار گرفته نشدهاند که میتواند چالشهایی از جمله عدم دسترسی به تجهیزات مدرن و نیروی کار ماهر را به همراه
داشته باشد.
چالشها و تهدیدها در صنعتیسازی صنعت ساختمان ایران از
منظر تزریق سرمایه و مشارکت شرکتهای بزرگ
الف) مقاومت در برابر
تغییرات: همانطور که قبلاً اشاره شد، یکی از مهمترین چالشهای
صنعتیسازی، مقاومت در برابر
تغییرات تکنولوژیکی و فرآیندی است. بسیاری از شرکتها و فعالان
این حوزه به دلیل عدم آشنایی با
فناوریهای نوین، تمایل دارند از روشهای سنتی ساخت و ساز استفاده
کنند. این موضوع به دلیل نبود
فرهنگسازی و آموزش مناسب رخ میدهد.
ب) سرمایهگذاری
اولیه بالا: یکی از موانع اصلی برای ورود به حوزه صنعتیسازی، نیاز به سرمایهگذاری اولیه زیاد
است. صنعتیسازی نیازمند فناوریهای پیشرفته، تجهیزات مدرن، و نیروی کار آموزش
دیده است. در ایران، بهویژه برای شرکتهای
کوچک و متوسط، دسترسی به منابع مالی مناسب برای این نوع سرمایهگذاریها
بسیار چالشبرانگیز است. همچنین، به دلیل ریسکهای
اقتصادی و بیثباتیهای
موجود در بازار، بسیاری از سرمایهگذاران داخلی و خارجی نسبت به
ورود به این حوزه مردد هستند.
پ) کمبود شرکتهای
بزرگ و تخصصی: در کشورهای توسعهیافته، شرکتهای بزرگ و چندملیتی
در حوزه ساخت و ساز با استفاده از فناوریهای پیشرفته، پروژههای عظیم را با بهرهوری بالا و مدتزمان کوتاه تکمیل میکنند.
در ایران، کمبود شرکتهای بزرگ
تخصصی در زمینه صنعتیسازی یک چالش مهم محسوب میشود. تعداد محدود
این شرکتها و عدم همکاریهای موثر
بینالمللی مانع از توسعه صنعتیسازی در سطح کلان شده است. علاوه
بر این، عدم تمایل شرکتهای بینالمللی
به سرمایهگذاری در ایران به دلیل محدودیتهای اقتصادی و تحریمها
نیز تاثیر منفی بر روند صنعتیسازی داشته است.
ت) نقص در زیرساختهای
مالی و اقتصادی: یکی از موانع اصلی در ورود سرمایه به صنعتیسازی
ساختمان، نقص در زیرساختهای مالی
و اقتصادی است. در بسیاری از کشورها، سازمانهای مالی و بانکها بهطور
فعال در تأمین مالی پروژههای بزرگ ساختمانی دخیل هستند. اما در ایران، به دلیل محدودیتهای اعتباری و موانع دسترسی به سرمایههای خارجی،
نهادهای
مالی داخلی بهندرت میتوانند نیازهای مالی پروژههای صنعتیسازی را برآورده
کنند. این محدودیتهای مالی به شدت سرعت
رشد صنعتیسازی را کاهش میدهد و شرکتها را به استفاده از روشهای
سنتی ترغیب میکند.
ث) ورود محدود شرکتهای
بینالمللی: حضور شرکتهای بزرگ بینالمللی که در زمینه صنعتیسازی
ساختمان تخصص دارند، میتواند نقش موثری در انتقال فناوری و دانش به کشور داشته
باشد. با این حال، موانع قانونی،
تحریمهای بینالمللی و مشکلات اقتصادی از جمله عواملی هستند که
مانع ورود این شرکتها به بازار
ایران میشود. این محدودیتها باعث شده است که ایران از تجربیات و فناوریهای نوین جهانی
بهرهمند نشود و همچنان در فرآیند صنعتیسازی عقب بماند.
ج) مشکلات در جذب
سرمایهگذاری خارجی: ریسکهای اقتصادی و سیاسی، نبود حمایتهای دولتی کافی، و موانع قانونی، همگی باعث کاهش
علاقهمندی سرمایهگذاران خارجی برای ورود به حوزه صنعتیسازی در ایران شدهاند. بیثباتیهای اقتصادی و نرخ بالای تورم نیز میتواند
تأثیرات منفی بر توانایی شرکتهای داخلی برای جذب سرمایههای خارجی داشته باشد.
تأثیر شرایط بینالمللی و تحریمها در صنعتیسازی صنعت
ساختمان ایران
الف) تحریمهای بینالمللی
و محدودیتهای اقتصادی: تحریمهای اقتصادی و مالی که در سالهای اخیر علیه ایران اعمال شدهاند،
یکی از موانع جدی برای جذب سرمایهگذاری
خارجی و ورود شرکتهای
بینالمللی به کشور محسوب میشوند. تحریمها بهویژه در حوزه
بانکی و مالی باعث شدهاند که سرمایهگذاران خارجی نتوانند بهراحتی وارد بازار
ایران شوند یا از انتقال سرمایه و سود حاصل از فعالیتهای خود در ایران اطمینان
حاصل کنند. به دلیل محدودیتهای بینالمللی، دسترسی ایران به سیستمهای مالی جهانی و فناوریهای پیشرفته بسیار محدود
شده است. این محدودیتها تأثیر مستقیم بر کاهش سرعت توسعه صنعتیسازی در ایران
داشتهاند.
ب) خروج شرکتهای
خارجی: یکی از پیامدهای تحریمهای بینالمللی، خروج شرکتهای بزرگ خارجی از ایران
بوده است. بسیاری از شرکتهای بینالمللی که در پروژههای ساختمانی و زیربنایی
ایران مشارکت داشتند، به دلیل نگرانی از تحریمهای ثانویه و فشارهای اقتصادی،
فعالیتهای خود را در ایران متوقف کردهاند. این موضوع باعث شده است که فرآیند انتقال تکنولوژیهای نوین و دانش فنی
به ایران متوقف شود و توسعه صنعتیسازی در صنعت ساختمان کشور به دلیل عدم دسترسی به فناوریهای بهروز
با کندی مواجه شود.
پ) محدودیت در واردات
تکنولوژیهای نوین: تحریمهای اقتصادی نهتنها مانع از ورود شرکتهای خارجی به ایران
شده، بلکه واردات تکنولوژیهای
پیشرفته ساختمانی را نیز محدود کرده است. تکنولوژیهای نوین ساختوساز
مانند سیستمهای مدولار، پیشساختگی
و اتوماسیون که میتوانند
سرعت و کیفیت ساخت را بهطور چشمگیری افزایش دهند، به دلیل محدودیتهای وارداتی و
تحریمهای تجاری کمتر در ایران در دسترس هستند. این موضوع باعث شده است که ایران
نتواند از پیشرفتهای تکنولوژیکی که در دیگر نقاط جهان در حال رخ دادن است، بهرهبرداری
کامل داشته باشد.
ت) کاهش رقابتپذیری: در شرایطی که
کشورهای دیگر با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته، بهرهوری در صنعت ساختمان را
افزایش داده و هزینههای تولید را کاهش میدهند، ایران به دلیل عدم دسترسی به فناوریهای روز،
سرمایههای
خارجی
و دانش فنی، از
رقابتپذیری در سطح بینالمللی عقب مانده است. این موضوع باعث شده که پروژههای ساختمانی در ایران با
هزینههای بالاتر و کیفیت پایینتر اجرا شوند و زمان بیشتری برای تکمیل پروژهها
نیاز باشد.
ث) ریسکهای سیاسی و
اقتصادی برای سرمایهگذاران خارجی: سرمایهگذاران خارجی معمولاً قبل از ورود به یک
کشور، شرایط سیاسی و اقتصادی آن را به دقت ارزیابی میکنند. در ایران، به دلیل ریسکهای سیاسی ناشی از تحریمها
و عدم اطمینان از آینده اقتصادی،
بسیاری از شرکتهای خارجی تمایل خود را برای سرمایهگذاری در حوزههای مختلف، از
جمله صنعت ساختمان،
از دست دادهاند. نوسانات ارزی،
تورم
بالا
و عدم دسترسی به ارز خارجی
نیز از دیگر عوامل منفی است که توانایی ایران در جذب سرمایهگذاران خارجی را کاهش
داده است.
ج) عدم دسترسی به
تأمین مالی بینالمللی: یکی از چالشهای بزرگ در حوزه صنعتیسازی در صنعت ساختمان ایران، عدم دسترسی به منابع مالی بینالمللی
است. در بسیاری از کشورها، پروژههای بزرگ ساختمانی از طریق وامهای بینالمللی و سرمایهگذاریهای خارجی تأمین
مالی میشوند. اما در ایران، به دلیل تحریمهای بانکی و محدودیتهای شدید مالی، بسیاری
از شرکتها و پروژهها نمیتوانند از این منابع بهرهمند شوند. این موضوع به ویژه
در پروژههای بزرگ زیربنایی و شهری که نیاز به سرمایهگذاریهای عظیم دارند، بهعنوان
یک مانع جدی شناخته میشود.
چ) قطع روابط اقتصادی
با شرکتهای چندملیتی: بسیاری از شرکتهای بزرگ چندملیتی که در زمینه تکنولوژیهای ساختمانی
فعالیت میکنند، به دلیل تحریمها و محدودیتهای بینالمللی قادر به فعالیت در
ایران نیستند. این مسئله باعث شده است که ایران فرصت همکاری با شرکتهای پیشرو جهانی در زمینه پیشساختگی، تکنولوژیهای سبز، و روشهای نوین ساختوساز را از
دست بدهد. این قطع روابط نهتنها بر انتقال فناوری تأثیر گذاشته، بلکه ایجاد ظرفیتهای تولید داخلی و نوآوریهای فناورانه در ایران را
نیز مختل کرده است.
راهکارهای صنعتی سازی در صنعت ساختمان ایران
الف) سرمایهگذاری در فناوریهای نوین: یکی از مهمترین پیشنیازهای
صنعتیسازی، سرمایهگذاری در فناوریهای پیشرفته مانند ساختوساز مدولار، چاپ سهبعدی،
و پیشساختگی است. دولت و بخش خصوصی باید بهصورت مشترک در این زمینه سرمایهگذاری
کنند تا زمینه ورود تکنولوژیهای نوین به صنعت ساختمان فراهم شود.
ب) تدوین و اجرای استانداردهای صنعتیسازی: یکی از عوامل کلیدی در
موفقیت صنعتیسازی، استانداردسازی مصالح، تجهیزات و فرآیندهای ساختوساز است. تدوین
مقررات ملی ساختمان با محوریت صنعتیسازی و اجرای قوانین دقیق برای نظارت بر کیفیت
و ایمنی پروژهها میتواند نقش بسزایی در ارتقاء کیفیت و کاهش هزینهها داشته
باشد.
پ) آموزش و توانمندسازی نیروی کار: با ورود فناوریهای نوین به صنعت
ساختمان، نیروی کار ماهر و آموزش دیده برای کار با این فناوریها مورد نیاز است.
دولت و نهادهای آموزشی باید برنامههای آموزشی تخصصی برای تربیت نیروی کار در زمینههای
تکنولوژیهای نوین ساختمانی و مدیریت پروژههای صنعتیسازی ارائه دهند. این موضوع
به افزایش بهرهوری نیروی کار و کاهش وابستگی به نیروی کار سنتی کمک میکند.
ت) حمایتهای مالی و تسهیلاتی: دولت باید با ارائه مشوقهای مالی
مانند وامهای کمبهره و معافیتهای مالیاتی، شرکتهای ساختمانی را به استفاده از
فناوریهای صنعتی تشویق کند. این حمایتها میتواند شرکتهای کوچک و متوسط را به
سرمایهگذاری در صنعتیسازی ترغیب کند و توسعه این بخش را تسریع کند.
ث) همکاریهای بینالمللی: برای دسترسی به تکنولوژیهای نوین جهانی و
انتقال دانش فنی، ایران باید همکاریهای بینالمللی خود را با کشورهایی که در زمینه
صنعتیسازی پیشرو هستند، افزایش دهد. همکاری با کشورهای منطقهای و آسیایی میتواند
به ایران کمک کند تا از تجربیات و فناوریهای موفق آنها بهرهمند شود. همچنین جذب
سرمایهگذاری خارجی در این زمینه از طریق ایجاد بسترهای حقوقی و اقتصادی مناسب برای
ورود شرکتهای خارجی به ایران امکانپذیر است.
ج) توسعه تولید داخلی مصالح و تجهیزات مدرن: با توجه به محدودیتهای
وارداتی بهدلیل تحریمها و شرایط اقتصادی، ایران باید ظرفیتهای داخلی خود را در
زمینه تولید مصالح پیشساخته، تجهیزات مدرن و سیستمهای ساختمانی نوین توسعه دهد.
این امر نیازمند حمایت از تولیدکنندگان داخلی و توسعه صنایع مرتبط با ساختوساز
صنعتی است.
چ) ارتقاء زیرساختهای حقوقی و قانونی: صنعتیسازی در ایران نیازمند
اصلاح و بهروزرسانی قوانین و مقررات مربوط به ساختوساز است. دولت باید با تدوین
قوانین جامع و شفاف، زمینه را برای سرمایهگذاری در فناوریهای نوین و گسترش صنعتیسازی
فراهم کند. همچنین، ایجاد نهادهای نظارتی کارآمد برای نظارت بر اجرای این قوانین
ضروری است.
ه) راهکارها برای مقابله با چالشهای بینالمللی و تحریمها
۱. تقویت همکاریهای
منطقهای: یکی از راهکارهای ممکن برای ایران، تقویت همکاری با کشورهای منطقهای است که درگیر
تحریمهای بینالمللی نیستند. همکاریهای اقتصادی و تکنولوژیکی با کشورهای همسایه و آسیای شرقی میتواند فرصتی برای
جبران بخشی از محدودیتهای ناشی از تحریمهای غربی باشد.
۲. توسعه توانمندیهای
داخلی: یران باید تمرکز بیشتری بر توسعه ظرفیتهای تولید داخلی و تقویت شرکتهای بومی داشته باشد.
سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه
(R&D) و ایجاد بسترهای
نوآوری در داخل کشور میتواند به کاهش وابستگی به فناوریهای
خارجی کمک کند.
۳. حمایت از بخش
خصوصی و شرکتهای کوچک و متوسط: با توجه به چالشهای سرمایهگذاری خارجی، دولت میتواند
از طریق حمایتهای مالی و تسهیلاتی
از شرکتهای داخلی،
به توسعه فناوریهای نوین ساختمانی کمک کند و روند صنعتیسازی را در داخل کشور
تسریع بخشد.
۴. تنوعبخشی به
منابع مالی: ایران باید به دنبال تنوعبخشی
به منابع مالی برای تأمین پروژههای بزرگ ساختمانی باشد. این میتواند
شامل استفاده از سرمایهگذاریهای
بخش خصوصی، وامهای داخلی، و حتی صندوقهای توسعه ملی باشد تا بهصورت
مستقل از سیستمهای مالی جهانی، سرمایههای لازم را جذب کند.
نتیجهگیری
برای ارتقاء صنعتیسازی در صنعت ساختمان ایران، نیاز است که استراتژیهای بلندمدت و سیاستهای حمایتی مورد توجه قرار
گیرند. آموزش نیروی کار،
سرمایهگذاری
در فناوریهای نوین، تقویت قوانین حمایتی و همکاریهای بینالمللی میتوانند
نقش مؤثری در این زمینه ایفا کنند. همچنین حمایتهای
دولتی از شرکتهای فعال در حوزه صنعتیسازی، بهویژه در پروژههای
ملی، میتواند به سرعت بخشیدن به فرآیند صنعتیسازی کمک کند.
صنعتیسازی در صنعت ساختمان ایران با وجود چالشها و موانع موجود،
فرصتهای بسیاری را برای بهبود کیفیت، افزایش بهرهوری، و کاهش هزینهها فراهم میآورد.
با این حال، تحقق کامل این رویکرد نیازمند برنامهریزیهای
جامع، سرمایهگذاریهای هوشمندانه، و همکاریهای بینالمللی است. از
این رو، توجه به ابعاد فرهنگی،
اقتصادی و قانونی میتواند به تسریع این فرآیند کمک کند و ایران
را به سمت صنعتیسازی پایدار در صنعت ساختمان سوق دهد.
با توجه به محدودیتهای مالی و کمبود شرکتهای تخصصی بزرگ، توسعه
صنعتیسازی در صنعت ساختمان ایران با چالشهای متعددی مواجه است. ورود شرکتهای بینالمللی و جذب سرمایههای خارجی میتواند
بهعنوان یکی از راهکارهای مهم در تسریع صنعتیسازی در کشور باشد. این موضوع
نیازمند اصلاح زیرساختهای اقتصادی،
حمایتهای
دولتی
و تسریع فرآیندهای قانونی
برای تسهیل ورود سرمایه و شرکتهای بزرگ به این بخش است.
شرایط بینالمللی و تحریمها تأثیرات جدی بر روند صنعتیسازی صنعت
ساختمان در ایران داشته است. عدم دسترسی به فناوریهای نوین، سرمایهگذاریهای
خارجی
و شرکتهای بینالمللی
باعث شده که ایران از پیشرفتهای جهانی در این حوزه عقب بماند. با این حال، از
طریق توسعه ظرفیتهای داخلی،
تقویت
همکاریهای منطقهای و استفاده
از منابع مالی متنوع، ایران میتواند بر این چالشها غلبه کند و
به سمت توسعه صنعتیسازی در صنعت ساختمان حرکت کند.
دکتر میلاد باریپور
مدرس دانشگاه و استراتژیست صنعت ساختمان